Od czego pochodzi nazwa Żmijowiska? To najczęściej zadawane nam pytanie przez gości odwiedzających Grodzisko Żmijowiska. Nie znamy na nie odpowiedzi.
Może od żmij? – w ciągu 12 lat nie widzieliśmy tu ani jednej, choć środowisko sprzyja ich bytowaniu. Może od Żmija? – słowiańskiego demona w postaci skrzydlatego ni to gada, ni to smoka, utożsamiającego siły chaosu… A może od rośliny zwanej żmijowiec pospolity?
Przy opracowywaniu zielnika podczas ostatnich Warsztatów Archeologii Doświadczalnej okazało się, że rośnie ona w pobliżu grodziska. A wbrew swojej nazwie nie jest to roślina zwyczajna – dla wczesnośredniowiecznych Słowian mogła mieć duże znaczenie. Oto co o żmijowcu pisze autorka warsztatowych badań botanicznych mgr inż. Karina Rudzka:
„Żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare L.) to dwuletnia roślina rodzimego pochodzenia, należąca do rodziny ogórecznikowatych (Boraginaceae). Dorasta do wysokości 1 metra, jest ciepłolubna, kwitnie od czerwca do października. Żmijowiec jest szeroko rozpowszechniony i występuje pospolicie na całym niżu i w niższych położeniach górskich Polski. Preferuje tereny suche, piaszczyste tj. przydroża, nasypy kolejowe, miejsca ruderalne. Jego łodyga pokryta jest szorstkimi kłującymi włoskami, a lejkowate kwiaty na początku kwitnienia przyjmują kolor fioletowopurpurowy, potem – jaskrawoniebieski.
Żmijowiec dzięki zawartości alkaloidów jest rośliną trującą, Łacińska nazwa „echium” oznacza „wąż”, „żmija” i najprawdopodobniej pochodzi od kształtu pręcików wyrastających z korony, które są na końcach rozwidlone i przypominają język żmii. W dawnych czasach kobiety używały korzeni żmijowca do przygotowania płynnej szminki. W tym celu zdzierały z niego skórkę zawierającą czerwony barwnik, a następnie zalewały wszystko wodą dodając do mieszanki nieco ałunu.
W medycynie ludowej stosowano żmijowca przeciwko ukąszeniom żmij, owadów, jako środek owadobójczy oraz do leczenia zmian skórnych takich jak trądzik czy trudno gojące się rany. Ziele stosowano dawniej w leczeniu padaczki oraz jako środek przeciwbólowy. Żmijowiec uśmierza bóle migrenowe oraz nadmierne pobudzenie psychoruchowe, w większych dawkach ma działanie halucynogenne. Działa uspokajająco, antydepresyjnie, i przeciwkaszlowo. Nie można go jednak stosować często.
Alkaloidy przy długotrwałym stosowaniu mogą poważnie uszkodzić wątrobę, stąd pełnych kuracji nie powinno powtarzać się częściej niż raz na kwartał. Sporadyczne używanie surowca w razie potrzeby jest w pełni bezpieczne.”
.
