Już od początków rolnictwa na świecie ludzie borykają się z jednym ważnym problemem, a mianowicie chwastami. O tym czym jest chwast, czy istnieją pożyteczne chwasty oraz jak z nimi walczyć opowiada prof. dr hab. Kazimierz Adamczewski z Instytutu Ochrony Roślin, Państwowego Instytutu Badawczego.
.
Czym jest herbologia?
To nauka zajmująca się wszystkim co związane jest z chwastami. Ich biologią, odpornością, szkodliwością, zwalczaniem itd. Nauka ta ma bardzo duże znaczenie dla rolnictwa, gdyż spośród wszystkich czynników powodujących straty w plonie, od 40 do nawet 50% wynika z pojawienia się na polach uprawnych chwastów, resztę powodują pozostałe agrofagi.
.
Czym jest chwast?
Najprościej rzecz ujmując są to rośliny rosnące na polu wbrew woli rolnika. Samosiewy, czyli przykładowo zboża występujące w rzepaku albo ziemniaki, które wyrosły w zbożach jarych również zaliczamy do chwastów. Chwasty pobierają składniki pokarmowe, światło oraz wodę, dlatego rolnicy oraz działkowcy próbują na wszelakie sposoby walczyć z tymi roślinami. Należy jednak podkreślić, że usuwanie chwastów nie powoduje przyrostu plonu, jak to się powszechnie mówi, tylko ogranicza jego straty.
.
Jak duże straty co roku powodują chwasty?
Straty w plonie roślin uprawnych wynikające z obecności chwastów są bardzo duże. Według niektórych szacunków, gdyby tych strat nie było, to uzyskany plon byłby wystarczający do wyżywienia głodującej ludności. Wielkość strat zależy od rośliny uprawnej i występujących gatunków chwastów. Największe straty notuje się w roślinach uprawianych w szerokim rozstawie rzędów oraz mają one miejsce wówczas, kiedy w zbiorowisku dominuje jeden gatunek chwastu. Szczególnie niebezpieczne są gatunki jednoliścienne i te które wyrastają ponad łan rośliny uprawnej. Poza stratami w plonie chwasty mają duży wpływ na jakość plonu. Ponadto chwasty utrudniają zbiór roślin uprawnych, stwarzają problem z dosuszeniem i czyszczeniem, ziarna zbóż i nasion rzepaku.
.
Czy istnieją pożyteczne chwasty?
Oczywiście, że tak. Sam napisałem artykuł „Chwasty jako dobro ekologiczne”, gdzie podkreślam znaczenie tych roślin. Pamiętajmy, że o chwaście możemy powiedzieć kiedy on rośnie tam, gdzie nie chcemy. Często mają piękne kolory, zapach, a także właściwości lecznicze. Dla przykładu można podać rumianek pospolity, który jest przecież rośliną ziołową, wykorzystywaną w medycynie w ziołolecznictwie.
.
Wspomniał Pan o rumianku. Jakie jeszcze pożyteczne rośliny dla człowieka uznawane są za chwasty?
Poza wspomnianym rumiankiem pospolitym właściwości lecznicze maja inne gatunki chwastów, jak skrzyp polny, kłącza perzu, czy też bratek polny itd.
.
Jak w sposób można zapobiegać pojawianiu się chwastów?
Istnieje wiele metod ograniczenia występowania chwastów. Do nich można zaliczyć profilaktykę, metody agrotechniczne i metody chemiczne.
.
Czy istnieją chwasty, na które nie ma żadnego sposobu zwalczania?
Myślę, że wszystkie chwasty można zwalczać. Oczywiście są gatunki chwastów, które stanowią większy problem jak chociażby chwasty wieloletnie, czy niektóre gatunki chwastów trawiastych. Ale, jeżeli nie ma metod chemicznych to zawsze można je usunąć metodami mechanicznymi chociażby motyczką.
.
Jaki jest najlepszy sposób na usuwanie chwastów?
Nie ma najlepszego sposobu usuwania, czy zwalczania chwastów. W racjonalnym rolnictwie stosuje się integrowane metody zwalczania chwastów, czyli wspomniane wcześniej metody agrotechniczne i chemiczne oraz profilaktykę. Jednak wielu rolników próbuje pójść na łatwiznę i stosuje tylko środki chemiczne, które jednak nie w każdym przypadku są wskazane. Powoli zaczynamy wracać do starych, sprawdzonych metod, które stosowali nasi dziadkowie. Przykładem może być orka. Wielu rolników zapomina na przykład, że wykonując orkę z przedpłużkiem można ograniczyć lub całkowicie wyeliminować występowanie samosiewów zbóż w rzepaku ozimym. Ograniczenie się do zwalczania chwastów tylko do metod chemicznych ma także negatywny wpływ na pojawienie się chwastów odpornych na herbicydy. Odporność niektórych gatunków chwastów na herbicydy stanowi coraz większy problem w wielu krajach. Przykładowo w Wielkiej Brytanii odporny na herbicydy wyczyniec polny występuje już na około 1 miliona ha pszenicy. I nie ma tam już środków chemicznych do jego zwalczania. W Polsce podobny problem mamy z miotłą zbożowa. Szacuje się, że biotypy odporne na herbicydy występują już na powierzchni około 200 tyś. ha. Także, odporne biotypy wyczyńca polnego zaczynają stanowić coraz większy problem w Polsce. Ponieważ jest to temat wciąż aktualny napisałem książkę pod tytułem: „Odporność chwastów na herbicydy”, która została wydana przez wydawnictwo naukowe PWN. Jest to podręcznik przeznaczony zarówno dla studentów jak i dla praktyków rolników zajmujących się ochroną roślin.
.
Rozmawiał Dawid Brandebura
