Ala z elementarza istniała naprawdę!

Wiele pokoleń uczyło się z Elementarza Mariana Falskiego. Ja także pilnie uczyłam się pierwszych liter z tego podręcznika. Ze względu na sentyment zakupiłam jego replikę wiele lat temu.

Dużą niespodziankę sprawiło mi zaproszenie, które otrzymałam z Biblioteki Publicznej w Obornikach. Zostałam zaproszona na otwarcie wystawy Elementarze Świata, na której można było obejrzeć ponad 200 elementarzy ze zbiorów rodziny Państwa Szatkowskich. Zwracali się oni z prośbą o przywiezienia różnych podręczników do nauki elementarnej do ambasad oraz znanych artystów, którzy chętnie przywozili im elementarze z całego świata. Ja jednak ze względu na sentyment chciałabym napisać kilka słów na temat tego pierwszego w Polsce podręcznika do nauki czytania i pisania.

Krótka historia elementarza

Sto lat temu w roku 1910 została wydana w Krakowie pierwsza wersja elementarza Mariana Falskiego pt. Nauka czytania i pisania. Ukazanie się tego podręcznika było wydarzeniem o historycznym znaczeniu w literaturze polskiej i światowej. Na międzynarodowej wystawie podręczników dla dzieci w Brukseli podręcznik Falskiego został uznany za jeden z najlepszych na świecie.

Kim była Ala z Elementarza

Każdy uczeń wiedział kto to jest Ala i As. Ale czy wiedzieliśmy o tym, że Ala istniała naprawdę i stała się bohaterką czytanek Mariana Falskiego? Urodzona w 1922 roku w Łodzi w rodzinie lekarskiej pochodzenia żydowskiego Alina Margolis stała się pierwowzorem Ali z Elementarza Mariana Falskiego, zaprzyjaźnionego z jej rodzicami. W czasie wojny nastoletnia Alina była pielęgniarką w warszawskim getcie, z którego udało jej się uciec tuż przed jego likwidacją. W czasie niemieckiej okupacji uratowała życie swojemu przyszłemu mężowi, ostatniemu dowódcy powstania w warszawskim getcie, Markowi Edelmanowi. Lata wojenne opisała we wspomnieniach „Ala z elementarza”, które ukazały się w francuskim i niemieckim tłumaczeniu. Po wojnie została lekarzem pediatrą w Łodzi, poświęcając się szczególnie opiece nad dziećmi chorymi na cukrzycę. Po wydarzeniach marca 1968 i rozpętanej przez ówczesne władze kampanii antysemickiej wyjechała wraz z dziećmi do Francji. Tam zaangażowała się w działalność organizacji humanitarnych – najpierw Lekarzy bez Granic, a po 1980 r., gdy organizację opuścił Bernard Kouchner, współtworzyła wraz z nim organizację Lekarze Świata. Pracowała m.in. na statkach-szpitalach, wyławiających na Morzu Południowochińskim uciekinierów z komunistycznego Wietnamu (tzw. boat-people), a także w szpitalach w Salwadorze, Czadzie, Afganistanie i Bośni, gdzie podczas wojny domowej współtworzyła m.in. ośrodek wsparcia dla kobiet-ofiar gwałtów. Była też współzałożycielką francusko-polskiego stowarzyszenia „SOS Aide aux Malades Polonais” (Pomoc Chorym w Polsce), zajmującego się m.in. leczeniem we Francji osób nieuleczalnych w Polsce, a następnie założycielką Fundacji Dzieci Niczyje. W czasach stanu wojennego w Polsce organizowała pomoc dla „Solidarności”. Polskie dzieci odznaczyły ją w 1999 roku Orderem Uśmiechu.